کد مطلب:82 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:321
احکام غصب
غصب آن است كه انسان از روی ظلم , بر مال یا حق كسی مسلط شود, و این یكی ازگناهان بزرگ اسـت كه اگر كسی انجام دهد, درقیامت به عذاب سخت گرفتارمی شود.
از حضرت پیغمبر اكرم (ص ) روایت شده است كه : هر كس یك وجب زمین از دیگری غصب كند, در قیامت آن زمین را از هفت طبقه آن مثل طوق به گردن او می اندازند.
(مـسـاله 2554) اگر انسان نگذارد مردم از مسجد و مدرسه و پل و جاهای دیگری كه برای عموم سـاخته شده استفاده كنند, حق آنان را غصب نموده , و همچنین است اگر كسی در مسجد جایی برای خود بگیرد ودیگری نگذارد كه از آنجا استفاده نماید.
(مساله 2555) چیزی را كه انسان پیش طلبكار گرو می گذارد, باید پیش او بماند,كه اگر طلب او را نـدهـد, طلب خود را از آن بدست آورد, پس اگر پیش از آن كه طلب او را بدهد آن چیز را به زور از او بگیرد, حق او را غصب كرده است .
(مـسـالـه 2556) مـالـی را كه نزد كسی گرو گذاشته اند, اگر دیگری غصب كند صاحب مال و طلبكار می توانند چیزی را كه غصب كرده , از او مطالبه نمایند و چنانچه آن چیز را از او بگیرند, باز هـم در گرو است .
و اگر آن چیز از بین برود و عوض آن رابگیرند, آن عوض هم مثل خود آن چیز گرو می باشد.
(مـساله 2557) اگر انسان چیزی را غصب كند, باید به صاحبش برگرداند, و اگر آن چیز از بین برود, باید عوض آن را به او بدهد.
(مساله 2558) اگر از چیزی كه غصب كرده منفعتی بدست آید, مثلا از گوسفندبره ای پیدا شود, مال صاحب مال است .
و نیز كسی كه مثلا خانه ای را غصب كرده ,اگرچه در آن ننشیند باید اجاره آن را بدهد.
(مـسـاله 2559) اگر از بچه یا دیوانه چیزی را غصب كند, باید آن را به ولی او بدهد,و اگر از بین رفته باید عوض آن را بدهد.
(مـساله 2560) هرگاه دو نفر با هم چیزی را غصب كنند, هر كدام از آن دو ضامن نصف آن است , اگرچه هر یك به تنهایی می توانسته آن را غصب نماید.
(مساله 2561) اگر چیزی را كه غصب كرده با چیز دیگری مخلوط كند, مثلا گندمی را كه غصب كـرده بـا جو مخلوط نماید, چنانچه جدا كردن آنها ممكن است , اگر چه زحمت داشته باشد, باید جدا كند و به صاحبش برگرداند.
(مساله 2562) اگر مثلا گوشواره ای را كه غصب كرده خراب نماید, باید آن را با مزدساختنش به صـاحب آن بدهد, و چنانچه برای این كه مزد ندهد, بگوید آن را مثل اولش می سازم , مالك مجبور نیست قبول نماید.
و نیز مالك نمی تواند او را مجبوركند كه آن را مثل اولش بسازد.
(مـسـالـه 2563) اگـر چـیـزی را كه غصب كرده بطوری تغییر دهد كه از اولش بهتر شود ,مثلا طلایی را كه غصب كرده گوشواره بسازد, چنانچه صاحب مال بگوید: مال را به همین صورت بده , بـاید به او بدهد, و نمی تواند برای زحمتی كه كشیده مزد بگیرد, بلكه بدون اجازه مالك حق ندارد آن را بـه صـورت اولش در آورد, و اگر بدون اجازه او آن چیزرا مثل اولش كند, باید تفاوت قیمت ساخته ونساخته آنرا هم به صاحبش بدهد.
(مـسـاله 2564) اگر چیزی را كه غصب كرده بطوری تغییر دهد كه از اولش بهترشود, وصاحب مال بگوید باید آن را به صورت اول درآوری , واجب است آن را به صورت اولش در آورد اگر قیمت آن بواسطه تغییر دادن آن صورت از قیمت اولش كمتر شود باید تفاوت قیمت را بدهد.
(مـسـالـه 2565) اگر در زمینی كه غصب كرده زراعت كند, یا درخت بنشاند, زراعت و درخت و میوه آن مال خود اوست .
و چنانچه صاحب زمین راضی نباشد كه زراعت و درخت در زمین بماند, غاصب باید فورا زراعت یا درخت خود را اگرچه ضرر نماید, از زمین بكند و نیز باید اجاره زمین را در مـدتـی كـه زراعت و درخت درآن بوده به صاحب زمین بدهد وخرابیهایی را كه در زمین پیدا شـده , درسـت كـند,مثلا جای درختها را پر نماید و اگر بواسطه اینها قیمت زمین از اولش كمتر شود, بایدتفاوت آن را هم بدهد و نمی تواند صاحب زمین را مجبور كند كه زمین را به اوبفروشد, یا اجاره دهد.
و نیز صاحب زمین نمی تواند او را مجبور كند كه درخت یازراعت را به او بفروشد.
(مساله 2566) اگر صاحب زمین راضی شود كه زراعت و درخت در زمین اوبماند, كسی كه آن را غـصـب كـرده , لازم نـیست درخت وزراعت را بكند, ولی بایداجاره آن زمین را از وقتی كه غصب كرده تا وقتی كه صاحب زمین راضی شده بدهد.
(مـسـالـه 2567) اگـر چیزی را كه غصب كرده از بین برود, در صورتی كه مثل گاو وگوسفند بـاشد كه قیمت افراد آن بواسطه خصوصیاتی كه دارند فرق دارد باید قیمت آن را بدهد.
و چنانچه قـیمت بازار آن فرق كرده باشد, باید قیمت وقتی را كه تلف شده بدهد.
واحتیاط مستحب آن است كه بالاترین قیمتی را كه از زمان غصب تازمان پرداخت قیمت داشته , بدهد.
(مـسـالـه 2568) اگـر چـیزی را كه غصب كرده و از بین رفته مانند گندم و جو باشد كه قیمت افـرادش در جـهـت خـصـوصیات فردی باهم فرق ندارد, باید مثل همان چیزی را كه غصب كرده بـدهـد, ولـی چـیزی را كه می دهد, باید خصوصیات نوعی و سنخی آن مثل چیزی باشد كه آن را غصب كرده و از بین رفته است مثلا اگر از نوع اعلای برنج غصب كرده باید از همان نوع بدهد.
(مساله 2569) اگر چیزی را مثل گوسفند غصب نماید و از بین برود, چنانچه قیمت بازار آن فرق نـكرده باشد, ولی در مدتی كه پیش او بوده مثلا چاق شده باشد,باید قیمت وقتی را كه چاق بوده بدهد.
(مـساله 2570) اگر چیزی را كه غصب كرده , دیگری از او غصب نماید و از بین برود, صاحب مال می تواند عوض آن را از هر یك از آنان بگیرد, یا از هر كدام آنان مقداری از عوض آن را مطالبه نماید, و چنانچه عوض مال را از اولی بگیرد, اولی می تواند آنچه را داده از دومی بگیرد, ولی اگر از دومی بگیرد, او نمی تواند آنچه راداده از اولی مطالبه نماید.
(مـساله 2571) اگر چیزی را كه می فروشد یكی از شرایط معامله در آن نباشد - مثلاچیزی را كه بـایـد بـا وزن خرید وفروش كنند, بدون وزن معامله نماید معامله باطل است .
و چنانچه فروشنده وخـریدار با قطع نظر از معامله راضی باشند كه در مال یكدیگر تصرف كنند, اشكال ندارد, وگرنه چـیـزی را كه از یكدیگر گرفته اند مثل مال غصبی است و باید آن را بهم برگردانند, و در صورتی كه مال هر یك در دست دیگری تلف شود, چه بداند وچه نداند, معامله باطل است , و باید عوض آن رابدهد.
(مساله 2572) هرگاه مالی را از فروشنده بگیرد كه آن را ببیند, یا مدتی نزد خودنگهدارد تا اگر پسندید بخرد, در صورتی كه آن مال تلف شود, باید عوض آن را به صاحبش بدهد.
احكام مالی كه انسان آن را پیدا می كند
(مساله 2573) مال گمشده را اگر انسان پیدا كند و از قسم حیوان نباشد, اگرنشانه ای ندا شته بـاشـد كـه بواسطه آن , صاحبش معلوم شود, و قیمت آن كمتر از یك درهم (6/12 نخود نقره سكه دار) نباشد بنابر احتیاط لازم باید از طرف صاحبش صدقه بدهد.
(مـسـالـه 2574) اگـر مالی پیدا كند كه نشانه دارد وقیمت آن از 6 / 12 نخود نقره سكه دار كمتر اسـت , چـنـانـچـه صاحب آن معلوم باشد, و انسان نداند راضی است یا نه ,نمی تواندبدون اجازه او بـردارد, واگـر صـاحـب آن معلوم نباشد, می تواندبقصد اینكه ملك خودش شود بردارد, واحتیاط واجب آن است كه هر وقت صاحبش پیدا شد, اگر عین مال باقی است آن را به صاحبش رد كند, و اگر عین از بین رفته دادن عوض لازم نیست .
(مساله 2575) هرگاه چیزی كه پیدا كرده نشانه ای دارد كه بواسطه آن می تواندصاحبش را پیدا كـنـد, اگـر چه بداند صاحب آن كافری است كه در امان مسلمانان است در صورتی كه قیمت آن چـیز به 6 / 12 نخود نقره سكه دار برسد باید از روزی كه آن را پیدا كرده تا یك سال در جاهایی كه مـردم اجتماع می كنند اعلان كند ولازم نیست كه هرروز اعلان كند, بلكه اگر تا یك سال طوری بگوید واعلان كند كه مردم بگویند اعلان می كند, كافی است .
(مـسـاله 2576) اگر انسان خودش نخواهد اعلان كند, می تواند به كسی كه اطمینان دارد بگوید كه از طرف او اعلان نماید.
(مساله 2577) اگر تا یك سال اعلان كند و صاحب مال پیدا نشود, در صورتی كه آن مال را در غیر حرم پیدا كرده باشد می تواند آن را برای خود بردارد, بقصد این كه هر وقت صاحبش پیدا شد عوض آن را به او بدهد, یا برای او نگهداری كند كه هروقت پیدا شد به او بدهد, ولی احتیاط مستحب آن اسـت كـه از طـرف صـاحـبش صدقه بدهد و اگر آن مال را در حرم پیدا كرده باشد بنابر احتیاط واجب آن را صدقه بدهد.
(مساله 2578) اگر بعد از آن كه یك سال اعلان كرد وصاحب مال پیدا نشد, مال رابرای صاحبش نـگهداری كند و از بین برود, چنانچه در نگهداری آن كوتاهی نكرده ,و تعدی یعنی زیاده روی هم نـنـمـوده ضـامن نیست , ولی اگر از طرف صاحبش صدقه داده باشد یا برای خود برداشته باشد, ضامن است .
(مـسـالـه 2579) كـسـی كه مالی را پیدا كرده , اگر عمدا به دستوری كه گفته شد اعلان نكند, گذشته از این كه معصیت كرده , باز هم واجب است اعلان كند.
(مساله 2580) اگر بچه نابالغ چیزی پیدا كند, ولی او باید اعلان نماید.
(مـساله 2581) اگر انسان در بین سالی كه اعلان می كند, از پیدا شدن صاحب مال ناامید شود, و بخواهد آن را صدقه بدهد اشكال ندارد.
(مـسـالـه 2582) اگـر در بـین سالی كه اعلان می كند مال از بین برود, چنانچه در نگهداری آن كـوتـاهـی كـرده , یـا تعدی یعنی زیاده روی كرده باشد, باید عوض آن را به صاحبش بدهد, واگر كوتاهی نكرده وزیاده روی هم ننموده , چیزی بر او واجب نیست .
(مـسـالـه 2583) اگر مالی را كه نشانه دارد و قیمت آن به 6 / 12 نخود نقره سكه دارمی رسد, در جایی پیدا كند كه معلوم است بواسطه اعلان , صاحب آن پیدانمی شود, می تواند در روز اول آن را از طرف صاحبش صدقه بدهد.
و چنانچه صاحبش پیدا شود, و به صدقه دادن راضی نشود, باید عوض آن را به او بدهد, وثواب صدقه ای كه داده مال خود اوست .
(مساله 2584) اگر چیزی را پیدا كند و به خیال این كه مال خود او است بردارد وبعد بفهمد مال خـودش نـبوده , باید تا یك سال اعلان نماید و همچنین است اگر مثلاپای خود را به گمشده ای بزند, و آن را از جای خودش حركت دهد.
(مـساله 2585) لازم نیست موقع اعلان , جنس چیزی را كه پیدا كرده معین نماید,بلكه به نحوی كه در نظر عرف صدق تعریف كند, كه كسی كه مال را گم كرده است ملتفت شود اگرچه بگوید چیزی پیدا كرده ام كافی است .
(مـسـالـه 2586) اگر كسی چیزی را پیدا كند, و دیگری بگوید مال من است درصورتی باید به او بـدهـد كـه نـشانه های آن را بگوید.
ولی لازم نیست نشانه هایی را كه بیشتر اوقات صاحب مال هم ملتفت آنها نیست بگوید.
(مساله 2587) اگر قیمت چیزی را كه پیدا كرده به 6/12 نخود نقره سكه دار برسد,چنانچه اعلان نـكند ودرمسجد, یاجای دیگری كه محل اجتماع مردم است بگذارد و آن چیز از بین برود, یا دیگری آن را بردارد, كسی كه آن را پیدا كرده ضامن است .
(مساله 2588) هرگاه چیزی پیدا كند كه اگر بماند فاسد می شود, باید قیمت آن رامعین كند, یا بـرای خودش بردارد, و یا به دیگری بفروشد, و پولش را برای صاحبش نگهدارد.
و احتیاط لازم آن اسـت كـه این كار با اذن حاكم شرع , یا وكیل او باشد, و درهر دو صورت , وجوب اعلان تا یك سال سـاقـط نـمـی شود, و اگر تا یك سال صاحبش پیدا نشد, می تواند در ثمن تصرف كند و یا آن را از طـرف صـاحبش صدقه بدهد, وهر وقت صاحب مال پیدا شود, باید عوض ثمن و یا قیمتی را كه به عهده گرفته ومال را برای خود برداشته , به او رد كند, ولی اگر ثمن را صدقه داده باشد, وصاحب مال به صدقه راضی شود, چیزی بر او نیست .
(مـسـاله 2589) اگر چیزی را كه پیدا كرده موقع وضو گرفتن و نماز خواندن همراه اوباشد, در صورتی كه قصدش این باشد كه صاحب آن را پیدا كند, اشكال ندارد.
(مـساله 2590) اگر كفش او را ببرند و كفش دیگری به جای آن بگذارند, چنانچه بداند كفشی كه مـانده مال كسی است كه كفش او را برده , می تواند بجای كفش خودش بردارد, بشرط آنكه قیمت آن از كـفـش خودش بیشتر نباشد, ولی اگر قیمتش بیشتر باشد و از دسترسی به صاحبش ناامید بـاشـد حـكـم مجهول المالك را دارد واگر بخواهد آن را بردارد باید با اذن حاكم شرع و پرداخت زیـادی قـیـمـت بـه حـاكم شرع باشد چنانكه می تواند زیادی قیمت را با اذن حاكم شرع از طرف صاحبش صدقه بدهد و اگر احتمال دهد كفشی كه مانده مال كسی نیست كه كفش او را برده ,در صـورتـی كـه قیمت آن از 6 / 12 نخود نقره سكه دار كمتر باشد, و مایوس ازدسترسی به صاحبش بـاشـد, احتیاطا آن را به حكم مجهول المالك عمل نماید و اگربیشتر باشد تا یك سال اعلان كند وبعد از یك سال احتیاطا از طرف صاحبش صدقه بدهد.
(مـسـالـه 2591) اگـر مالی را كه كمتر از 6 / 12 نخود نقره سكه دار ارزش دارد پیداكند, و از آن صرف نظر نماید, و در مسجد یا جای دیگر بگذارد, چنانچه كسی آن رابردارد, برای او حلال است .
از حضرت پیغمبر اكرم (ص ) روایت شده است كه : هر كس یك وجب زمین از دیگری غصب كند, در قیامت آن زمین را از هفت طبقه آن مثل طوق به گردن او می اندازند.
(مـسـاله 2554) اگر انسان نگذارد مردم از مسجد و مدرسه و پل و جاهای دیگری كه برای عموم سـاخته شده استفاده كنند, حق آنان را غصب نموده , و همچنین است اگر كسی در مسجد جایی برای خود بگیرد ودیگری نگذارد كه از آنجا استفاده نماید.
(مساله 2555) چیزی را كه انسان پیش طلبكار گرو می گذارد, باید پیش او بماند,كه اگر طلب او را نـدهـد, طلب خود را از آن بدست آورد, پس اگر پیش از آن كه طلب او را بدهد آن چیز را به زور از او بگیرد, حق او را غصب كرده است .
(مـسـالـه 2556) مـالـی را كه نزد كسی گرو گذاشته اند, اگر دیگری غصب كند صاحب مال و طلبكار می توانند چیزی را كه غصب كرده , از او مطالبه نمایند و چنانچه آن چیز را از او بگیرند, باز هـم در گرو است .
و اگر آن چیز از بین برود و عوض آن رابگیرند, آن عوض هم مثل خود آن چیز گرو می باشد.
(مـساله 2557) اگر انسان چیزی را غصب كند, باید به صاحبش برگرداند, و اگر آن چیز از بین برود, باید عوض آن را به او بدهد.
(مساله 2558) اگر از چیزی كه غصب كرده منفعتی بدست آید, مثلا از گوسفندبره ای پیدا شود, مال صاحب مال است .
و نیز كسی كه مثلا خانه ای را غصب كرده ,اگرچه در آن ننشیند باید اجاره آن را بدهد.
(مـسـاله 2559) اگر از بچه یا دیوانه چیزی را غصب كند, باید آن را به ولی او بدهد,و اگر از بین رفته باید عوض آن را بدهد.
(مـساله 2560) هرگاه دو نفر با هم چیزی را غصب كنند, هر كدام از آن دو ضامن نصف آن است , اگرچه هر یك به تنهایی می توانسته آن را غصب نماید.
(مساله 2561) اگر چیزی را كه غصب كرده با چیز دیگری مخلوط كند, مثلا گندمی را كه غصب كـرده بـا جو مخلوط نماید, چنانچه جدا كردن آنها ممكن است , اگر چه زحمت داشته باشد, باید جدا كند و به صاحبش برگرداند.
(مساله 2562) اگر مثلا گوشواره ای را كه غصب كرده خراب نماید, باید آن را با مزدساختنش به صـاحب آن بدهد, و چنانچه برای این كه مزد ندهد, بگوید آن را مثل اولش می سازم , مالك مجبور نیست قبول نماید.
و نیز مالك نمی تواند او را مجبوركند كه آن را مثل اولش بسازد.
(مـسـالـه 2563) اگـر چـیـزی را كه غصب كرده بطوری تغییر دهد كه از اولش بهتر شود ,مثلا طلایی را كه غصب كرده گوشواره بسازد, چنانچه صاحب مال بگوید: مال را به همین صورت بده , بـاید به او بدهد, و نمی تواند برای زحمتی كه كشیده مزد بگیرد, بلكه بدون اجازه مالك حق ندارد آن را بـه صـورت اولش در آورد, و اگر بدون اجازه او آن چیزرا مثل اولش كند, باید تفاوت قیمت ساخته ونساخته آنرا هم به صاحبش بدهد.
(مـسـاله 2564) اگر چیزی را كه غصب كرده بطوری تغییر دهد كه از اولش بهترشود, وصاحب مال بگوید باید آن را به صورت اول درآوری , واجب است آن را به صورت اولش در آورد اگر قیمت آن بواسطه تغییر دادن آن صورت از قیمت اولش كمتر شود باید تفاوت قیمت را بدهد.
(مـسـالـه 2565) اگر در زمینی كه غصب كرده زراعت كند, یا درخت بنشاند, زراعت و درخت و میوه آن مال خود اوست .
و چنانچه صاحب زمین راضی نباشد كه زراعت و درخت در زمین بماند, غاصب باید فورا زراعت یا درخت خود را اگرچه ضرر نماید, از زمین بكند و نیز باید اجاره زمین را در مـدتـی كـه زراعت و درخت درآن بوده به صاحب زمین بدهد وخرابیهایی را كه در زمین پیدا شـده , درسـت كـند,مثلا جای درختها را پر نماید و اگر بواسطه اینها قیمت زمین از اولش كمتر شود, بایدتفاوت آن را هم بدهد و نمی تواند صاحب زمین را مجبور كند كه زمین را به اوبفروشد, یا اجاره دهد.
و نیز صاحب زمین نمی تواند او را مجبور كند كه درخت یازراعت را به او بفروشد.
(مساله 2566) اگر صاحب زمین راضی شود كه زراعت و درخت در زمین اوبماند, كسی كه آن را غـصـب كـرده , لازم نـیست درخت وزراعت را بكند, ولی بایداجاره آن زمین را از وقتی كه غصب كرده تا وقتی كه صاحب زمین راضی شده بدهد.
(مـسـالـه 2567) اگـر چیزی را كه غصب كرده از بین برود, در صورتی كه مثل گاو وگوسفند بـاشد كه قیمت افراد آن بواسطه خصوصیاتی كه دارند فرق دارد باید قیمت آن را بدهد.
و چنانچه قـیمت بازار آن فرق كرده باشد, باید قیمت وقتی را كه تلف شده بدهد.
واحتیاط مستحب آن است كه بالاترین قیمتی را كه از زمان غصب تازمان پرداخت قیمت داشته , بدهد.
(مـسـالـه 2568) اگـر چـیزی را كه غصب كرده و از بین رفته مانند گندم و جو باشد كه قیمت افـرادش در جـهـت خـصـوصیات فردی باهم فرق ندارد, باید مثل همان چیزی را كه غصب كرده بـدهـد, ولـی چـیزی را كه می دهد, باید خصوصیات نوعی و سنخی آن مثل چیزی باشد كه آن را غصب كرده و از بین رفته است مثلا اگر از نوع اعلای برنج غصب كرده باید از همان نوع بدهد.
(مساله 2569) اگر چیزی را مثل گوسفند غصب نماید و از بین برود, چنانچه قیمت بازار آن فرق نـكرده باشد, ولی در مدتی كه پیش او بوده مثلا چاق شده باشد,باید قیمت وقتی را كه چاق بوده بدهد.
(مـساله 2570) اگر چیزی را كه غصب كرده , دیگری از او غصب نماید و از بین برود, صاحب مال می تواند عوض آن را از هر یك از آنان بگیرد, یا از هر كدام آنان مقداری از عوض آن را مطالبه نماید, و چنانچه عوض مال را از اولی بگیرد, اولی می تواند آنچه را داده از دومی بگیرد, ولی اگر از دومی بگیرد, او نمی تواند آنچه راداده از اولی مطالبه نماید.
(مـساله 2571) اگر چیزی را كه می فروشد یكی از شرایط معامله در آن نباشد - مثلاچیزی را كه بـایـد بـا وزن خرید وفروش كنند, بدون وزن معامله نماید معامله باطل است .
و چنانچه فروشنده وخـریدار با قطع نظر از معامله راضی باشند كه در مال یكدیگر تصرف كنند, اشكال ندارد, وگرنه چـیـزی را كه از یكدیگر گرفته اند مثل مال غصبی است و باید آن را بهم برگردانند, و در صورتی كه مال هر یك در دست دیگری تلف شود, چه بداند وچه نداند, معامله باطل است , و باید عوض آن رابدهد.
(مساله 2572) هرگاه مالی را از فروشنده بگیرد كه آن را ببیند, یا مدتی نزد خودنگهدارد تا اگر پسندید بخرد, در صورتی كه آن مال تلف شود, باید عوض آن را به صاحبش بدهد.
احكام مالی كه انسان آن را پیدا می كند
(مساله 2573) مال گمشده را اگر انسان پیدا كند و از قسم حیوان نباشد, اگرنشانه ای ندا شته بـاشـد كـه بواسطه آن , صاحبش معلوم شود, و قیمت آن كمتر از یك درهم (6/12 نخود نقره سكه دار) نباشد بنابر احتیاط لازم باید از طرف صاحبش صدقه بدهد.
(مـسـالـه 2574) اگـر مالی پیدا كند كه نشانه دارد وقیمت آن از 6 / 12 نخود نقره سكه دار كمتر اسـت , چـنـانـچـه صاحب آن معلوم باشد, و انسان نداند راضی است یا نه ,نمی تواندبدون اجازه او بـردارد, واگـر صـاحـب آن معلوم نباشد, می تواندبقصد اینكه ملك خودش شود بردارد, واحتیاط واجب آن است كه هر وقت صاحبش پیدا شد, اگر عین مال باقی است آن را به صاحبش رد كند, و اگر عین از بین رفته دادن عوض لازم نیست .
(مساله 2575) هرگاه چیزی كه پیدا كرده نشانه ای دارد كه بواسطه آن می تواندصاحبش را پیدا كـنـد, اگـر چه بداند صاحب آن كافری است كه در امان مسلمانان است در صورتی كه قیمت آن چـیز به 6 / 12 نخود نقره سكه دار برسد باید از روزی كه آن را پیدا كرده تا یك سال در جاهایی كه مـردم اجتماع می كنند اعلان كند ولازم نیست كه هرروز اعلان كند, بلكه اگر تا یك سال طوری بگوید واعلان كند كه مردم بگویند اعلان می كند, كافی است .
(مـسـاله 2576) اگر انسان خودش نخواهد اعلان كند, می تواند به كسی كه اطمینان دارد بگوید كه از طرف او اعلان نماید.
(مساله 2577) اگر تا یك سال اعلان كند و صاحب مال پیدا نشود, در صورتی كه آن مال را در غیر حرم پیدا كرده باشد می تواند آن را برای خود بردارد, بقصد این كه هر وقت صاحبش پیدا شد عوض آن را به او بدهد, یا برای او نگهداری كند كه هروقت پیدا شد به او بدهد, ولی احتیاط مستحب آن اسـت كـه از طـرف صـاحـبش صدقه بدهد و اگر آن مال را در حرم پیدا كرده باشد بنابر احتیاط واجب آن را صدقه بدهد.
(مساله 2578) اگر بعد از آن كه یك سال اعلان كرد وصاحب مال پیدا نشد, مال رابرای صاحبش نـگهداری كند و از بین برود, چنانچه در نگهداری آن كوتاهی نكرده ,و تعدی یعنی زیاده روی هم نـنـمـوده ضـامن نیست , ولی اگر از طرف صاحبش صدقه داده باشد یا برای خود برداشته باشد, ضامن است .
(مـسـالـه 2579) كـسـی كه مالی را پیدا كرده , اگر عمدا به دستوری كه گفته شد اعلان نكند, گذشته از این كه معصیت كرده , باز هم واجب است اعلان كند.
(مساله 2580) اگر بچه نابالغ چیزی پیدا كند, ولی او باید اعلان نماید.
(مـساله 2581) اگر انسان در بین سالی كه اعلان می كند, از پیدا شدن صاحب مال ناامید شود, و بخواهد آن را صدقه بدهد اشكال ندارد.
(مـسـالـه 2582) اگـر در بـین سالی كه اعلان می كند مال از بین برود, چنانچه در نگهداری آن كـوتـاهـی كـرده , یـا تعدی یعنی زیاده روی كرده باشد, باید عوض آن را به صاحبش بدهد, واگر كوتاهی نكرده وزیاده روی هم ننموده , چیزی بر او واجب نیست .
(مـسـالـه 2583) اگر مالی را كه نشانه دارد و قیمت آن به 6 / 12 نخود نقره سكه دارمی رسد, در جایی پیدا كند كه معلوم است بواسطه اعلان , صاحب آن پیدانمی شود, می تواند در روز اول آن را از طرف صاحبش صدقه بدهد.
و چنانچه صاحبش پیدا شود, و به صدقه دادن راضی نشود, باید عوض آن را به او بدهد, وثواب صدقه ای كه داده مال خود اوست .
(مساله 2584) اگر چیزی را پیدا كند و به خیال این كه مال خود او است بردارد وبعد بفهمد مال خـودش نـبوده , باید تا یك سال اعلان نماید و همچنین است اگر مثلاپای خود را به گمشده ای بزند, و آن را از جای خودش حركت دهد.
(مـساله 2585) لازم نیست موقع اعلان , جنس چیزی را كه پیدا كرده معین نماید,بلكه به نحوی كه در نظر عرف صدق تعریف كند, كه كسی كه مال را گم كرده است ملتفت شود اگرچه بگوید چیزی پیدا كرده ام كافی است .
(مـسـالـه 2586) اگر كسی چیزی را پیدا كند, و دیگری بگوید مال من است درصورتی باید به او بـدهـد كـه نـشانه های آن را بگوید.
ولی لازم نیست نشانه هایی را كه بیشتر اوقات صاحب مال هم ملتفت آنها نیست بگوید.
(مساله 2587) اگر قیمت چیزی را كه پیدا كرده به 6/12 نخود نقره سكه دار برسد,چنانچه اعلان نـكند ودرمسجد, یاجای دیگری كه محل اجتماع مردم است بگذارد و آن چیز از بین برود, یا دیگری آن را بردارد, كسی كه آن را پیدا كرده ضامن است .
(مساله 2588) هرگاه چیزی پیدا كند كه اگر بماند فاسد می شود, باید قیمت آن رامعین كند, یا بـرای خودش بردارد, و یا به دیگری بفروشد, و پولش را برای صاحبش نگهدارد.
و احتیاط لازم آن اسـت كـه این كار با اذن حاكم شرع , یا وكیل او باشد, و درهر دو صورت , وجوب اعلان تا یك سال سـاقـط نـمـی شود, و اگر تا یك سال صاحبش پیدا نشد, می تواند در ثمن تصرف كند و یا آن را از طـرف صـاحبش صدقه بدهد, وهر وقت صاحب مال پیدا شود, باید عوض ثمن و یا قیمتی را كه به عهده گرفته ومال را برای خود برداشته , به او رد كند, ولی اگر ثمن را صدقه داده باشد, وصاحب مال به صدقه راضی شود, چیزی بر او نیست .
(مـسـاله 2589) اگر چیزی را كه پیدا كرده موقع وضو گرفتن و نماز خواندن همراه اوباشد, در صورتی كه قصدش این باشد كه صاحب آن را پیدا كند, اشكال ندارد.
(مـساله 2590) اگر كفش او را ببرند و كفش دیگری به جای آن بگذارند, چنانچه بداند كفشی كه مـانده مال كسی است كه كفش او را برده , می تواند بجای كفش خودش بردارد, بشرط آنكه قیمت آن از كـفـش خودش بیشتر نباشد, ولی اگر قیمتش بیشتر باشد و از دسترسی به صاحبش ناامید بـاشـد حـكـم مجهول المالك را دارد واگر بخواهد آن را بردارد باید با اذن حاكم شرع و پرداخت زیـادی قـیـمـت بـه حـاكم شرع باشد چنانكه می تواند زیادی قیمت را با اذن حاكم شرع از طرف صاحبش صدقه بدهد و اگر احتمال دهد كفشی كه مانده مال كسی نیست كه كفش او را برده ,در صـورتـی كـه قیمت آن از 6 / 12 نخود نقره سكه دار كمتر باشد, و مایوس ازدسترسی به صاحبش بـاشـد, احتیاطا آن را به حكم مجهول المالك عمل نماید و اگربیشتر باشد تا یك سال اعلان كند وبعد از یك سال احتیاطا از طرف صاحبش صدقه بدهد.
(مـسـالـه 2591) اگـر مالی را كه كمتر از 6 / 12 نخود نقره سكه دار ارزش دارد پیداكند, و از آن صرف نظر نماید, و در مسجد یا جای دیگر بگذارد, چنانچه كسی آن رابردارد, برای او حلال است .